…па-другое, сэппуку – гэта рытуал, які дазваляе паказаць 

чысціню сваіх думак і намераў, што апраўдвае 

самурая перад небам і людзьмі.

(З сеткавай мудрасці)

Кожны з нас – радзіва. Свая хваля. Адмысловы плэйліст. Трапіў у тэму – і вяшчай сабе безмяцежна. Збірай лайкі. Ламаць фармат балюча. Але часам гэта адзіны шлях уцяміць, што ты яшчэ жывы.

І

Горват другой “Прэм’еры” – ахвяра каркаломнага поспеху першай. Меланхалічны інтраверт быў трапіў ў эпіцэнтр публічнага хайпу. Яго разыгралі як карту, паюзалі на дзвесце адсоткаў. Гэтага было цяжка не зразумець. З гэтым было невядома, як жыць. Відавочна, аўтару карцела зачыніць сябе як фэйсбучную старонку. Адфрэндзіць мінулага Горвата  – лайтовага Андрусіка Іванавіча, ікону “мягкай беларускасці”. Стаць вострым і непрадказальным. І зрабіць з гэтага “сапраўдную” літаратуру.

Аднак падставовая асалода ад “Радзіва “Прудок” паўставала менавіта з ягонай “несапраўднасці” – дзёрзкай неканвенцыйнасці, вольнага прамаўлення па-за межамі наяўнага літпрацэсу. Дэбютная кніжка Горвата ў кантэксце сучбелліту выбухнула як сігнал са стратасферы, бомба з космасу, артэфакт новай генерацыі айчыннага пісьменства. 

Сеткавы райтар зрабіўся статуснай поп-зоркай. І каб пазбавіцца ад той зорнасці, вырашыў, здаецца, знішчыць у сабе сеткавага райтара. 

Спрацаваць па-даросламу. Сістэмна. Паліфанічна. Архітэктурна. Разумна.

У “Прэм’еры” бачна, як аўтар стараецца. І хочацца, каб ён стараўся крыху менш. Каб зноў дазволіў сабе свабоду: безадказнасць, летуценнасць, разарванасць пачуццяў і неабавязковасць высноваў, акварэльнасць думак з яблыкам у дзіравай кішэні. Падобныя моманты, зрэшты, ёсць і ў новай кніжцы. Але іх недаравальна мала. 

ІІ

Вось вам і мізансцэна: самотны аўтар пасярод пустэчы. Свеціць адно экран лаптопу. Астатняе – шоргат словаў, карагод вобразаў. 

Оля – не Оля, а ідэя Олі. Каза – не каза, а ідэя казы. Рэчаіснасць – кардонная батлейка. Купалаўскі – абсурдная пантаміма. Італія – старое кінцо. Францыя – костка аліўкі ў тваім шарданэ. Дзед Гануша медытуе ў электрычнай прыбіральні. 

Свет губляецца ў бясконцых люстэрках з палічак вясковай крамы, у сюжэтных гіперспасылках і хістаннях сэнсаў. Усё другасна. Усё штучна – ад спонсараў да рэжысёраў. Усё не проста так. Наіўны назіральнік аблокаў і калекцыянер знічак гэтым разам імкнецца кантраляваць працэс. Нават прудкоўскія пейзане ў “Прэм’еры” працуюць інструментальна – статыстамі чужой імпрэзы, перыядычна вылятаючы то на тэатральную сцэну, то (быццам) у еўрапейскі цягнік, то ў снежныя сны хворага аўтара. Феліні на вакацыях. Кішэнны постмадэрн.

Квіткі на гэтае шоў райтар выпісвае сабе сам. Сумняецца ў выніках працы. І сам сябе штурхае. Ты ж не аўтар! Гэта ж не літаратура! Скачы вышэй! Трымай, блін, сюжэт!

ІІІ

Горвату цяжка: Андрусік ужо скончыўся, Андрэй яшчэ не склаўся. Фанаткам можна толькі спачуваць: пасля лёгкага ды празрыстага “Прудку” новая кніжка гучыць нечакана жорстка і напружана. Магчыма, найбліжэйшы канцэптуальны аналаг – якраз фелініеўскія “Восемь з паловай”, кіно пра спакушальную катастрафічнасць творчасці. І непазбежнасць прыўкраснай паразы. Ці таксама кіношны “Увесь гэты джаз” Боба Фоссі – калекцыя скетчаў з жыцця неўраўнаважанага крыэйтара ва ўсёй ягонай дэпрэсіўнай прыгажосці.

Зрэшты, Горват мае права аб іх анічога не ведаць. Ён сам сабе ўзагарода, рахунак ды прысуд. Ён перажыў “Прудок”. І ня надта разумее з чым (і з кім) насамрэч застаўся. Таму “Прэм’ера” ў плане банальнай “літаратурнасці” кульгае адначасова на ўсе ногі: часам гучыць складанкай недапісанага з Прудка, часам – прагрэсіўнай еўра-прозай, часам – сярэднестатыстычным беллітам сярэдняга ўзросту (з абсалютна прадказальным – і таму цалкам неабавязковым – Міхаілам Булгакавым у тэатральным буфеціку). 

Чым далей – тым менш. Руху няма. Прэм’еры няма. Казы няма. Парыжу няма. Вясковага космасу таксама няма. 

Хтосьці прымроіў краіну. Хтосьці прымроіў мяне. Спыніце планету. Мне млосна. 

Усё каўбасіць і плюшчыць. Разлятаецца каляровымі карцінкамі. Вось Зуй. Есеневіч. Вось Маруся Зайчыкава. Дзеўкі на моцыке. Яйка з падсветкай. Вось Горват. То бок аўтар. То бок персанаж. Не, пэўна, усё ж аўтар(ы). Экзістэнцыяльны трып сыходзіць у балет фантомных сэлфі. 

Практыкаванні ў самадастатковасці. Сам, сабе, сабою, пра сябе. Варыянтаў няма: іншых матэрыялаў – апрача аўтара – у наш шапік пакуль не завезлі.

У Прудка ёсць толькі Прудок. У Горвата ёсць толькі Горват.

IV

Маюць рацыю тыя, хто адзначыў падставовую несамастойнасць “Прэм’еры”. Яна – тэкст наўздагон, аповед пра тое, што адбылося Пасля Выбуху. Той, хто спазніўся на першы сезон гэтага серыялу і не чытаў “Прудка”, трапляе на месца мінулых падзеяў у тэхнічны перапынак. І робіцца сведкам змены дэкарацый напалам з канцэптуальнай перазагрузкай аўтара. Гэта лічылася б недапрацоўкай – калі было б проста “літаратурай”.

Горват насамрэч не робіць кніжак. Горват (магчыма, несвядома) вырабляе асабісты двіж. 

 

“Радзіва Прудок” з “Прэм’ерай” варта выдаваць пад агульнай вокладкай – вось тады складаецца сюжэт. І робіцца абсалютна зразумелым, што ў нашым бел-літ-пейзажы Горват – не персона, а жанр. Глючнае радыё чалавека тонкай настройкі. Стэндап самотнага райтара часоў заняпаду культурных імперыяў. 

Таму спрэчкі “літаратура – не літаратура” тут абсалютна не ў тэму. 

Горват важны не як прамова, а як почырк. Як працэс. Калі заўгодна  – перформанс. Як шчырая (нават у сваёй недасканаласці і шурпатасці) спроба асабістага самавызначэння ў інэртнай краіне пасярод абыякавай Еўропы. Адэкватны голас генерацыі адкрытых шэнгенаў, закрытай ўлады, кавы за еўра, стомленасці ад змагання і дэвальвацыі аўтарытэтаў. 

Адначасова клаўстрафабічны раманс і адкрыты тэкст з невідавочным эфектам. 

Ён па вызначэнні мусіць гучаць няёмка. Збочваць. Падстаўляцца. Адграбаць. І танчыць далей.

Горват ніколі не будзе “якасным”. Але застаецца істотным.